Die
Nachricht Busbecks über das Krimgotische
im
wesentlichen nach Richard LOEWE:
Die Reste
der Germanen am schwarzen Meere - eine ethnologische Untersuchung;
Halle [Niemeyer] 1896, S. 127ff.
Non possum
hoc loco praeterire, quae de gente accepi, quae etiamnum incolit Tauricam
Chersonesum, quam saepe audiveram sermone, moribus, ore denique ipso et corporis habitu, originem Germanicam referre. Itaque me diu cupiditas tenuit videndi ab ea gente aliquem, et si
fieri posset inde eruendi aliquid quod ea lingua scriptum esset, sed hoc
consequi non potui. Casus tamen utcunque desiderio meo
satisfecit. Cum essent duo huc illinc delegati, qui nescio quas querelas nomine
eius gentis ad principem deferrent, meique interpretes in eos
incidissent, memores quid eis mandassem si id usu veniret, ad prandium illos ad
me adduxerunt.
Alter erat
procerior, toto ore ingenuam quandam simplicitatem praeferens, ut Flander
videretur aut Batavus: alter erat brevior, compactiore corpore, colore fusco,
ortu et sermone Graecus, sed qui frequenti commercio non contemnendum eius
linguae usum haberet, nam superior vicinitate, et frequenti Graecorum
consuetudine sic eorum sermonem imbiberat, ut popularis sui esset oblitus,
interrogatus de natura et moribus illorum populorum, congruentia respondebat.
Aiebat gentem esse bellicosam, quae complures pagos hodieque incoleret, ex
quibus Tartarorum regulus, cum expediret, octingentos pedites sclopetarios
scriberet, praecipuum suarum copiarum firmamentum: primarias eorum urbes,
alteram Mancup vocari, alteram Sciuarin. Ad haec multa de Tartaris eorumque
barbarie: in quibus tamen singulari sapientia non paucos reperiri memorabat.
Ea de
caussa non temere dictitare Turcas, reliquas quidem nationes scriptam in libris
habere sapientiam, Tartaros libros suos devorasse, ideo in pectoribus eam habere
reconditam, quam promat cum opus sit, et veluti divina
fundant oracula. Eosdem esse perquam immundis moribus: si iurulentum aliquid
apponatur in mensa, nulla requirere coclearia, sed ius
vola manus haurire. Enectorum equorum carnem devorare, nullo foco admotam, offas tantum sub equestri sella explicare, quibus equino
calore tepefactis tanquam opipare conditis vesci. Gentis regulum e mensa argentea cibum capere, primum inferri ferculum caput
equi, ut et postremum, quemadmodum apud nos primo novissimoque loco honos
habetur butyro.
Nunc
adscribam pauca vocabula de multis quae Germanica reddebat, nam haud minus
multorum plane diversa a nostris erat forma: sive quod eius linguae natura id
ferat, sive quod eum fugiebat memoria et peregrina cum
vernaculis mutabat: omnibus vero dictionibus praeponebat articulum tho aut the.
Nostratia aut parum differentia haec erant
Broe.аааааааа Panis.ааааааааааааааааааааа Tag.аааааааааааа Dies.
Plut.ааааааааа Sanguis.ааааааааааааааааа Oeghene.аааа Oculi.
Stul.ааааааааа Sedes.аааааааааааааааааааа Bars.ааааааааааа Barba.
Hus.ааааааааа Domus.ааааааааааааааааааа Handa.ааааааа Manus.
Wingart.аа Vitis.ааааааааааааааааааааааа Boga.ааааааааа Arcus.
Reghen.ааа Pluvia.ааааааааааааааааааааа Miera.аааааааа Formica.
Bruder.аааа Frater.ааааааааааааааааааааа Rinckааааааааа sive[.]
Schuuester.а Soror.ааааааааааааааааа Ringo.ааааааааа Annulus.
Alt.аааааааааа Senex.аааааааааааааааааааа Brunna.ааааааа Fons.
Wintch.ааа Ventus.ааааааааааааааааааа Waghen.аааааа Currus.
Siluir.ааааа Argentum.ааааааааааааааа Apel.аааааааааааа Pomum.
Goltz.ааааа Aurum.ааааааааааааааааааа Schieten.аааааа Mittere sagittam.
Kor.ааааааа Triticum.аааааааааааааааааа Schlipen.аааааа Dormire.
Salt.ааааааа Sal.аааааааааааааааааааааааааа Kommen.ааааа Venire.
Fisct.ааааа Piscis.аааааааааааааааааааааа Singhen.ааааааа Canere.
Hoef.ааааа Caput.аааааааааааааааааааааа Lachen.аааааааа Ridere.
Thurn.ааа Portaаааааааааааааааааааааааа Eriten.аааааааааа Flere.
Stein.аааа Stella.ааааааааааааааааааааааа Geen.аааааааааааа Ire.
Sune.аааа Sol.ааааааааааааааааааааааааааа Breen.аааааааааа Assare.
Mine.аааа Luna.аааааааааааааааааааааааа Schuualth.аааа
Knauen tag
erat illi Bonus dies: Knauen bonum dicebat et pleraque
alia cum nostra lingua non satis congruentia usurpabat,
ut
ааа Iel.ааааааааааааааа Vita sive
sanitas.аааааааааааа Baar.аааа Puer.
ааа Ieltsch.ааааааааа Vivus sive sanus.ааааааааааааа Ael.ааааа Lapis.
ааа Iel vburt.аааааа Sit sanum.ааааааааааааааааааа Menus.ааа Caro.
ааа Marzus.аааааааа Nuptiae.аааааааааа ааааааааааRintsch.аааа
ааа Schuos.аааааааа Sponsa.ааааааааааааааааааааааааа Fers.ааааа Vir.
ааа Statz.ааааааааааа Terra.ааааааааааааааааааааааааааа Lista.ааааа Parum.
ааа
ааа Ano.а ааааааааааааGallina.аааааааааааааааа Borrotsch.аааааа Voluntas.
ааа Telich.аааааааааа Stultus.ааааааааааааааа Cadariou.аааааааа Miles.
ааа Stap.аааааааааааа Capra.ааааааааааааааа Kilemschkop.ааа Ebibe calicem.
ааа Gadeltha.ааааа Pulchrum.аааааааа Tzo Warthata.аааа Tu fecisti.
ааа Atochta.ааааааа Malum.аааааааааааааа Ies Varthata.аааа Ille fecit.
ааа Wichtgata.ааа Album.аааааааааааааа Ich malthata.аааа Ego dico.
ааа Mycha.ааааааааа Ensis.
Jussus ita numerabat. Ita, tua, tria,
fyder, fyuf, seis, sevene, prorsus, ut nos Flandri.
ааааааааааааааа Wara wara ingdolou
ааааааааааааааа Seu te
gira Galtzou
ааааааааааааааа Hoemisclep
dorbiza ea.
Hi Gothi an Saxones sint, non possum diiudicare.
Si Saxones,
arbitror eo deductos tempore Caroli magni, qui eam
gentem per varias orbis terrarum regiones dissipavit. Cui rei
testimonio sunt urbes Transilvaniae hodieque Saxonibus incolis habitatae.
Atque ex iis ferocissimos fortasse longius etiam summoveri placuit in Tauricam
usque Chersonesum, ubi quidem inter hostes religionem adhuc retinent
Christianam. Quod si Gothi sunt, arbitror iam olim eas sibi sedes
tenuisse Getis proximas. Nec erraturum
fortasse, qui sentiat maiorem partem eius intervalli, quod est inter Gothiam
insulam et Procopiam, quam hodie vocant, a Gothis aliquando insessam. Hinc diversaа Gothorum,
Westgothorum et Ostrogothorum nomina: hinc peragratus orbis victoriis et
seminarium ingens barbaricaeа
multitudinis. Habes quae de Taurica Chersoneso ex his
Procopiensibus didici.
а
Editions
and Critical Studies
The amber
numbers refer to the Bibliographia Gotica
ааа A. Busbecq´s Letters: Editions and
Translations
o472.
Augerii Gislenii Busbequii D. Legationis Turcicæ Epistolæ IV.
ааааааа Quarum priores duae ante aliquot annos
in lucem prodierunt sub nomine Itinerum Constantinopolitani & Amasiani.
ааааааа Adiectæ sunt
duæ alteræ. Cum Indice omnium locupletissimo
ааа Paris (Beys) 1589, 1595
ааа Frankfurt/Main (Wechelus, Marnius &
Aubrius) 1595
ааа
ааа
ааа
ааа
o473. The four epistles of A.G.Busbequius;
o473.1.
Travels into
ааааааа Translated from the original latin of the learned A. G. Busbequius;
o474.
Forster, Charles Thornton & Daniell, Francis Henry Blackburne:
ааааааа The Life and Letters of Ogier Ghiselin
de Busbecq, Seigneur de Bousbecque,
ааааааа Knight, Imperial
Ambassador;
o475. Vier Briefe aus der Türkei, von Ogier Ghiselin von Busbeck.
ааааааа Aus dem Lateinischen übertragen,
eingeleitet und mit Anmerkungen versehen
ааааааа von Wolfram
von den Steinen. [Mit 20 Wiedergaben zeitgenössischer Holzschnitte und
Kupfer;
ааааааа unter
Mitarbeit von Melchior Lorichs]
o476. Vier Sendschreiben über die Gesandschaft nach der Türkei
aus den Jahren 1555 bis 1562 / von Ogier Ghiselin von Busbeck.
[Introduction by Mario Krammer]
o477. The
Turkish Letters of Ogier Ghiselin de Busbecq, Imperial Ambassador at
ааа newly translated
from the Latin of the Elzevir edition of 1633 by Edward Seymour Forster;
477.1.
Huussen, Arend Hendrik: Het leven van Ogier Ghislain de Busbecq
ааа en het verhaal van
zijn avonturen als keizerlijk gezant in Turkije, 1554-62а -
ааа beschreven, vertaald en van aanteekeningen voorzien;
ааа
477.2. Vier
brieven over het gezantschap naar Turkije / Ogier Ghiselin van Boesbeeck.
ааа Vertaling Michel Goldsteen. Inleding en
aantekeningen Zweder von Martels
ааа
а
ааа B. Reports and Studies
o478.
Gräter, Friedrich David: Busbecks und anderer Nachrichten von den
teutschen Gothen auf der Insel Krimm;
ааааааа Bragur 4 (1796) 1:
124-131,
[478.1. =
483.6.]
o479.
Maßmann, Hans Ferdinand: Wie steht es um Augerius Gislenius Busbecks
Gothen in der Krimm?
ааааааа ZDA 1 (1841) 345-366 (= Gotthica minora
I/3).
[479.1. =
483.7.]
o480.
Mannhardt, Wilhelm: Über eine gothische Mundart in der Krim; KZ 5 (1856)
166-180.
ааааааааааа [handelt
auch von der Cantilena; nach allgemeinem Dafürhalten ist die Frankfurter
Ausgabe von 1595 zugrundezulegen]
o481.
Kluge, Friedrich: Die Krimgoten; PBB 11 (1886) 563-564.
o482.
Loewe, Richard: Die Krimgotenfrage; IF 13 (1902) 1-84.
o483.
Schroeder, Edward: Busbecqs krimgotisches Vokabular; NGWG 1910: 1-16.
o483.1.
Philippson, Ernst [Alfred]: Eine mißverstandene Nachricht über die
Krimgoten; PMLA 58 (1943) 564-565.
o483.2.
Dirichs, J.F.K.: Die einzigen gotische Verse; Neoph 35 (1951) 145-151.
ааааааа [Argues that the 4 lines recorded by
Busbecq are indeed Gothic, and not Turkish
ааааааа as had been
assumed; offers a translation after discussing textual problems]
o483.3.
Gerhardt, D.: Das Gotische in der Krim; Südostforschungen 5/1 (1940)
200-204.
o483.4.
Schwarz, Ernst: Die Krimgoten; Saeculum 4 (1953) 156-164.
o483.5.
Huussen, Arend Hendrik: Het leven van Ogier Ghislain de Busbecq
ааа en het verhaal van
zijn avonturen als keizerlijk gezant in Turkije, 1554-62а -
ааа beschreven,
vertaald en van aanteekeningen voorzien;
ааа
o483.6.
Peringskiöld, Johan [Fredrik]: Vita Theoderici Regis Ostrogothorum Et
Italiæ, Autore Joanne Cochlæo Germano -
ааааааа Cum Additamentis & Annotationibus,
quæ Sveo-Gothorum ex
ааааааа Operâ Johannis
Peringskiöld;
ааааааа and notably
{p.347} a Swedish translation of Busbecq's poem {reprint KZ 5 (1856) 167}]
o483.7.
Kuun, Géza [Lajos László József]: De glossis
goticis apud Busbecquium
in:ааааааа Codex Cumanicus bibliothecae ad templum
Divi Marci Venetiarum -
аааааааааа primum
integro edidit prolegomenis et compluribus glossariis instruxit;
ааааааааа Reprint 1981 by Lajos Ligeti:
ааааааааа [pp. 238-244, 392; suggests that the
poem is Turkish]
o483.8.а van de Velde, Roger
G: Het Krimgotisch - Berichtgeving en Problematiek; LB 53 (1964) 102-119.
o483.9.а van de Velde, Roger
G: Crimean Gothic - the contemporary Dutch tradition; LB 54 (1965) 63-71.
483.10.
Johnston, E. C.: Crimean Gothic cognates; LQ 5 (1966) 33-38.
483.11.
Stearns, MacDonald: Busbecq's Crimean Gothic data:
ааааааааааа Distortion by the
non-native informant; LB 64 (1975) 49-58.
483.12.
Stiles, Patrick [Valentine]: A textual note on Busbecq's 'Crimean Gothic': Cantilena ,
ааааааааааа Neophil 68:4 (1984) 637-639.
483.13.
Rousseau, André (ed.): Sur les traces de Busbecq et
du gotique; (Collection UL 3 - Traveaux et recherches);
ааааааааааа
483.13.1.
Kremer, Dieter: La survivance du wisigotique dans la Péninsule
Ibérique, 221-230.
483.13.2.
Nucciarelli, Franco-Ivan: La structure originelle du texte gotique de
Crimée, 179-199.
483.13.3.
Rotsaert, Marie-Louise: Huit siècles d'apports gotiques au vocabulaire
allemand?а 205- 219.
483.13.4.
Rouche, Michel: Une source inconnue sur les Goths, 125-133.
483.13.5.
Rousseau, André: Esquisse d'une histoire du gotique de Crimée -
Le rôle de Busbecq, 143-165.
483.13.6.
Ryckeboer, Hugo: Le flamand de Busbecq et ses interférences avec le
gotique deа
Crimée, 167-178.
483.13.7.
Solari, Roberto: Gotique de Crimée 'cadariou', 201-204.
483.13.8.
Wagner, Norbert: D'où les Goths sont-ils originaires? 111-123.
483.13.9.
Wolfram, Herwig: L'itinéraire des Goths de la Scandinavie à la
Crimée, 135-141.
483.14.
Grønvik, Ottar: Die dialektgeographische Stellung des Krimgotischen und
die krimgotische cantilena ;
ааааааааааа
483.15.
Høst Heyerdahl, Gerd: Anmerkungen zum Krimgotischen; ZDA 114:1 (1985)
41-45.
483.16.
Matzel, Klaus: Zu drei krimgotischen Präteritalformen, HS 102:1 (1989)
85-90 [ies / tzo vvarthata, ich malthata].
483.17.
Neumann, Günter & Düwel, Klaus: Alust - ein krimgotischer Ortsname ?а KZа 98:2 (1985)
280-284.
483.18.
Hamp, Eric P[ratt]: Crimean Gothicа fers ; JEGP 72 (1973) 60-61
ааааааааааа [ fers to
be connected toа fairus rather than to
wair].
483.19.
Molinari, Maria Vittoria: Considerazioni sul gotico di
483.20.
Stearns, MacDonald: Crimean Gothic - analysis and etymology of the corpus;
ааааааааааа [ =а StLP 6,
483.21.
Costello, John Robert: The placement of Crimean Gothic by means of abridged
test lists in glottochronology;
аааааааааа JIES 1 (1973)
479-506 [Crimean Gotic rather a sister than a parent language of Wulfilan
Gothic].
483.22.
Hamp, Eric P[ratt]: Western Indo-European notes; IFа 81 (1976) 36-40
аааааааа ааа[4: Crimean Gothic knauen,
Old Norse knár; 5: Crimean Gothic ich].
483.23.
Hamp, Eric P[ratt]: Crimean Gothic numerals; KN 24 (1977) 275-277.
483.24.
Tischler, Johann: Neu- und wiederentdeckte Zeugnisse des Krimgotischen,
ааааааааааа IBSа (Vorträge und kleinere Schriften)
21 (1978). [important]
483.25.
Tischler, Johann: Hethitisch hatuka/i- 'schrecklich' :
krimgotisch atochta 'malum'; KZа 92
(1978) 108-111.
483.26.
Nucciarelli, Franco-Ivan: Il gotico di
483.27.
Negro, Pier G.: Gotico di Crimeaа {ie} ,а
{ii}а eа {y} ; RIL 116 (1982)а 131-149.
483.28.
Nucciarelli, Franco-Ivan: L'ordine originario
in:ааааааа Pierangiolo Berrettoni [ed.]: Studi
linguistici in memoria di Angelo Penna; Rimini (Maggioli) 1983, pp. 183-206.
483.29.
Stearns, MacDonald: Das Krimgotische
in:аааааа Heinrich Beck [ed.]: Germanische Rest-
und Trümmersprachen
ааааааааа [= 3rd supplement to the Reallexikon
der germanischen Altertumskunde],